Nieprawidłowości w miejscu pracy: najczęstsze przykłady i kiedy je zgłaszać

Czym są nieprawidłowości w miejscu pracy?

Nieprawidłowości w miejscu pracy mogą przybierać różne formy – od nadużyć finansowych po mobbing – i mogą szkodzić pracownikom, firmom i społeczeństwu. Dyrektywa UE o ochronie sygnalistów (Dyrektywa 2019/1937), wraz z krajową ustawą o ochronie sygnalistów, gwarantuje pracownikom możliwość zgłaszania naruszeń bez obawy przed odwetem. W tym artykule omawiamy najczęstsze przykłady nieprawidłowości w miejscu pracy i wyjaśniamy, kiedy i jak należy je zgłaszać.

Najczęstsze przykłady nieprawidłowości w miejscu pracy

1. Nadużycia finansowe i oszustwa

Nadużycia finansowe podważają zaufanie do instytucji i firm. Przykłady:

• Przywłaszczenie środków firmowych
• Fałszowanie dokumentacji finansowej lub oszustwa podatkowe
• Korupcja, łapówki, konflikty interesów
• Nieprawidłowe wykorzystanie środków publicznych lub dotacji unijnych

Takie działania naruszają przepisy antykorupcyjne i powinny być zgłaszane w ramach ochrony sygnalistów.

2. Korupcja i nieetyczne zachowania

Korupcja niszczy uczciwość w miejscu pracy i sprzyja nadużyciom. Przykłady:

• Przyjmowanie lub oferowanie łapówek
• Nepotyzm lub faworyzowanie przy rekrutacji czy awansach
• Nadużycie władzy dla własnych korzyści

Zgłaszanie takich sytuacji wspiera przejrzystość i uczciwość w organizacjach.

3. Mobbing i dyskryminacja

Bezpieczne i równe środowisko pracy ma kluczowe znaczenie. Nieprawidłowości w tym obszarze to:

• Molestowanie seksualne
• Dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, religię, niepełnosprawność czy orientację seksualną
• Nadużycia ze strony współpracowników lub przełożonych

Uwaga: Choć większość krajów europejskich posiada surowe przepisy prawa pracy chroniące pracowników przed nękaniem i dyskryminacją, nie wszystkie krajowe regulacje dotyczące ochrony sygnalistów wyraźnie obejmują naruszenia prawa pracy.​

• Na przykład w Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, naruszenia prawa pracy zostały wyłączone z katalogu naruszeń, które mogą być zgłaszane w ramach procedur sygnalistycznych. ​
• Jednakże organizacje mają możliwość rozszerzenia zakresu wewnętrznych procedur zgłaszania o kwestie związane z prawem pracy, takie jak mobbing czy dyskryminacja. ​
• W przypadku, gdy organizacja nie przewiduje takiej możliwości, sprawy związane z naruszeniami prawa pracy powinny być zgłaszane do działu kadr lub bezpośrednio do Państwowej Inspekcji Pracy.

4. Naruszenia zasad BHP

Pracodawcy mają obowiązek zapewnić bezpieczne warunki pracy. Przykłady nieprawidłowości:

• Niebezpieczne warunki pracy
• Brak sprzętu ochronnego lub szkoleń
• Zatajanie wypadków przy pracy

Zgłoszenie takich sytuacji pozwala zapobiec wypadkom i egzekwować przepisy BHP.

5. Szkody dla środowiska

Nieprawidłowości środowiskowe mają poważne konsekwencje. Przykłady:

• Nielegalne składowanie odpadów niebezpiecznych
• Naruszenie przepisów o ochronie środowiska
• Brak zgodności z polityką zrównoważonego rozwoju UE

Sygnaliści mogą pomóc w egzekwowaniu prawa i ochronie środowiska.

6. Naruszenia ochrony danych osobowych

Zgodnie z RODO ochrona danych jest obowiązkiem prawnym. Nieprawidłowości obejmują:

• Nielegalne przetwarzanie danych osobowych
• Nieautoryzowany dostęp do poufnych informacji
• Niezgłoszenie wycieku danych w wymaganym terminie

Zgłaszanie takich sytuacji chroni dane pracowników i klientów przed nadużyciami.

7. Naruszenia zdrowia publicznego i ochrony konsumentów

Przepisy chronią konsumentów i zdrowie publiczne. Przykłady naruszeń:

• Sprzedaż niebezpiecznych lub wadliwych produktów
• Nieprzestrzeganie przepisów sanitarnych i żywnościowych
• Fałszowanie certyfikatów lub wprowadzające w błąd reklamy

Zgłoszenie takich przypadków zapobiega szkodom i zwiększa bezpieczeństwo konsumentów.

8. Odwet wobec sygnalistów

Przepisy chronią tzw. sygnalistów, czyli osoby zgłaszające nieprawidłowości. Niedozwolone działania odwetowe to:

• Zwolnienie z pracy, degradacja lub szykany
• Groźby lub zastraszanie mające na celu uciszenie sygnalisty

Pracodawcy mają obowiązek wdrożenia bezpiecznych i poufnych kanałów zgłaszania.

Jak zgłaszać nieprawidłowości w miejscu pracy?

Zgodnie z przepisami wszystkie firmy zatrudniające co najmniej 50 osób muszą zapewnić wewnętrzny kanał zgłaszania. W zależności od rodzaju naruszenia możliwe jest także zgłoszenie do organów zewnętrznych, takich jak Rzecznik Praw Obywatelskich, czy inne organy publiczne.

Dlaczego warto zgłaszać nieprawidłowości?

Zgłaszanie nieprawidłowości w miejscu pracy sprzyja uczciwości, chroni pracowników i wspiera zgodność z prawem. Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w budowaniu transparentnej i odpowiedzialnej kultury organizacyjnej.
Jeśli zauważysz nieprawidłowość, zapoznaj się z procedurami obowiązującymi w Twojej organizacji lub skonsultuj się z odpowiednim organem.

Chcesz dowiedzieć się więcej o bezpiecznych kanałach zgłaszania?

Zapoznaj się z naszymi materiałami na temat zgodności i ochrony sygnalistów lub umów się na bezpłatne spotkanie z ekspertem. Pokażemy, jak działa Whistlelink i odpowiemy na wszystkie Twoje pytania.